Skip to main content

Κρίση: Ρυθμιστές οι κυβερνήσεις

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Η Ναυτεμπορική, 15-10-2008

Στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αναπροσδιορίζεται και ο ρόλος των κυβερνήσεων και των εποπτικών αρχών που πλέον καλούνται να υπερκεράσουν τον μέχρι πρότεινως παθητικό τους ρόλο και να αναλάβουν δραστικές πρωτοβουλίες. Στις ΗΠΑ αρχικά η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ διοχέτευσε έκτακτη ρευστότητα ύψους 50 δις δολαρίων στο αμερικανικό τραπεζικό σύστημα, ενώ λίγες ημέρες αργότερα το Κογκρέσο ενέκρινε το σχέδιο για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αξίας 700 δις δολαρίων. Επίσης, στη Ρωσία η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας προσέφερε προς το ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έκτακτη βοήθεια ύψους 130 δις δολαρίων, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις μετοχές, που σημείωσαν την μεγαλύτερη διολίσθηση σε διάστημα 10 ετών. Επιπλέον, οι αρχές του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου ανακοίνωσαν την παροχή 11,2 δις ευρώ στην Fortis, προκειμένου ο τραπεζικός όμιλος να αποφύγει την κατάρρευση, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο η κυβέρνηση ανακοίνωσε την εθνικοποίηση της Bradford & Bingley.

Τα ανωτέρω παραδείγματα καταδεικνύουν μια αλλαγή στη συμπεριφορά των κρατικών οργάνων απέναντι στο ρόλο τους αναφορικά με το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι κυβερνήσεις και οι εποπτικές αρχές για μία μακρά περίοδο αρκούνταν να έχουν το ρόλο του επόπτη των παγκόσμιων οικονομιών. Μέχρι την κατάρρευση της αγοράς των subprime και τις επιπτώσεις των φαινομένων domino σε όλη την υφήλιο δεν απαιτούνταν δραστικές ενέργειες από μέρους τους. Εντούτοις, η παγκόσμια πιστωτική κρίση δεν άφησε περιθώρια εποπτείας, αλλά επέβαλε την λήψη κρίσιμων αποφάσεων.

Οι πιστωτικές «ενέσεις» και οι κρατικοποιήσεις επαναφέρουν τη συζήτηση του λεγόμενου «ηθικού κινδύνου». Πρόκειται για έναν όρο, που χρησιμοποιείται στην οικονομική θεωρία όταν η παροχή προστασίας (κρατικής ή μη) σε περίοδο κρίσης οδηγεί σε πιο ανεύθυνη προσφορά, με αποτέλεσμα η κατάσταση να επιδεινώνεται.

Οι Σουηδοί τη δεκαετία του 90′ απέφυγαν τον «ηθικό κίνδυνο». Οι υπεύθυνοι χάραξης της οικονομικής πολιτικής κατάφεραν να διασώσουν τέσσερις από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας μεσσούσης της πιστωτικής κρίσης στο εσωτερικό της Σουηδίας. Την περίοδο εκείνη, οι τιμές των κατοικιών είχαν καταρρεύσει, η αξία του νομίσματος βρισκόταν εκτός ελέγχου, η ανεργία και οι χρεοκοπίες αυξάνονταν με επικίνδυνους ρυθμούς. Η Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας προέβη σε «ενέσεις» ρευστότητας στις μεγαλύτερες τράπεζες συνολικού ύψους 11 δις δολαρίων, ενώ η κυβέρνηση εγγυήθηκε την επιστροφή των καταθέσεων και τις πληρωμές των πιστωτών για όλες τις «πληγείσες» τράπεζες. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων επέστρεψε στη σουηδική κυβέρνηση μόλις η οικονομία ανέκαμψε.

Στην Ελλάδα, το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα καίτοι αποτελεί ενεργό τμήμα του της παγκόσμιας αγοράς χρήματος δεν φαίνεται να κινδυνεύει άμεσα με φαινόμενα Northern Rock ή Lehman Brothers. Το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος». Συνεπώς, σε μία υποθετική κρίση ή ακόμα και κατάρρευση του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, οι αρμόδιες αρχές – όπως, η Τράπεζα της Ελλάδος και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς – ίσως θα μπορούσαν να κριθούν υπεύθυνες. Βέβαια, το ζήτημα της κατάφασης ευθύνης σε μία τέτοια περίπτωση θα ήταν δυσαπόδεικτο άλλα όχι και απίθανο.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι έχουμε υπεισέλθει σε μία περίοδο σαρωτικών αλλαγών. Η αναδιανομή της «πίτας» μόλις ξεκίνησε. Το μαχαίρι όμως φαίνεται να μην το έχουν οι ίδιοι οι παίκτες της αγοράς – όπως, οι τράπεζες και οι οργανισμοί – αλλά οι κυβερνήσεις και οι εποπτικές αρχές. Εισερχόμαστε σε μία εποχή που τίθεται το ερώτημα εάν στις σημερινές μικτές οικονομίες το κράτος υπό το βάρος της ίδιας της ύπαρξής του ξεπερνά τα όριά του και αποκτά πλέον ρόλο «σωτήρα» της αγοράς. Παράλληλα, το γεγονός ότι στις ΗΠΑ η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα νέο τοπίο οδηγεί εύλογα στο ερώτημα, όπως αναφέρει ο George Soros στο τελευταίο του βιβλίο για τη παγκόσμια πιστωτική κρίση, μήπως η παρούσα κρίση σημαίνει και το τέλος για το αμερικάνικο δολάριο ως το νόμισμα της παγκόσμιας οικονομίας.


© Στυλόπουλος & Συνεργάτες

Ομήρου 34, 10672, Αθήνα | T: +30 210 3832518 | F: +30 210 3821568