Ακυρωσία αποφάσεων της γενικής συνέλευσης λόγω μη παροχής πληροφοριών σε μέτοχο

Σύμφωνα με το Νόμο περί Ανωνύμων Εταιρειών:

Άρθρο 137 του Νόμου 4548/2018 – Ακυρωσία αποφάσεων της γενικής συνέλευσης

[..] 1. Με την επιφύλαξη των άρθρων 138 και 139, απόφαση της γενικής συνέλευσης που λήφθηκε με τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με το νόμο ή το καταστατικό, ακυρώνεται από το δικαστήριο. Το ίδιο ισχύει και για αποφάσεις τις οποίες έλαβε γενική συνέλευση που δεν είχε νόμιμα συγκληθεί ή συγκροτηθεί.

2. Ακυρώσιμη είναι και η απόφαση που λήφθηκε:

α) χωρίς να παρασχεθούν οφειλόμενες πληροφορίες, που αφορούν το θέμα της ληφθείσας απόφασης, και ζητήθηκαν κατά το άρθρο 141 από μετόχους, οι οποίοι ζητούν την ακύρωση της απόφασης, σύμφωνα με την παράγραφο 3, ή

β) κατά κατάχρηση της εξουσίας της πλειοψηφίας, με τους όρους του άρθρου 281 του Αστικού Κώδικα.

3. Η ακύρωση μπορεί να ζητηθεί με αγωγή από οποιονδήποτε μέτοχο, κάτοχο μετοχών που εκπροσωπούν τα δύο εκατοστά (2/100) του κεφαλαίου, αν δεν παρέστη στη συνέλευση ή αντιτάχθηκε στην απόφαση. Την ακύρωση μπορεί να ζητήσει και κάθε μέλος του διοικητικού συμβουλίου ξεχωριστά. Στην περίπτωση αυτή, αν παρίσταται ανάγκη, το δικαστήριο της παραγράφου 7 διορίζει, ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, ειδικό εκπρόσωπο της εταιρείας για τη διεξαγωγή της δίκης. Στην περίπτωση α΄ της παραγράφου 2, την ακύρωση μπορούν να ζητήσουν μόνο οι μέτοχοι που ζήτησαν τις πληροφορίες, εφόσον εκπροσωπούν το ένα εικοστό (1/20) του καταβεβλημένου κεφαλαίου. [..]
4. Η αγωγή ακύρωσης της απόφασης της γενικής συνέλευσης εκδικάζεται από το μονομελές πρωτοδικείο της έδρας της εταιρείας.
5. Η αγωγή της παραγράφου 7 στρέφεται κατά της εταιρείας και ασκείται μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από τη λήψη της απόφασης ή, αν η απόφαση υποβάλλεται σε δημοσιότητα, από την καταχώρισή της στο Γ.Ε.ΜΗ.. Εντός της ίδιας προθεσμίας ασκείται και η αγωγή αποζημίωσης της παραγράφου 4. […]

Άρθρο 141 του Νόμου 4548/2018 – Συλλογικά και ατομικά δικαιώματα

[..]… 6. Ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε μετόχου, που υποβάλλεται στην εταιρεία πέντε (5) τουλάχιστον πλήρεις ημέρες πριν από τη γενική συνέλευση, το διοικητικό συμβούλιο υποχρεούται να παρέχει στη γενική συνέλευση τις αιτούμενες συγκεκριμένες πληροφορίες για τις υποθέσεις της εταιρείας, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Υποχρέωση παροχής πληροφοριών δεν υφίσταται, όταν οι σχετικές πληροφορίες διατίθενται ήδη στο διαδικτυακό τόπο της εταιρείας, ιδίως με τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων. Επίσης, με αίτηση μετόχων, που εκπροσωπούν το ένα εικοστό (1/20) του καταβεβλημένου κεφαλαίου, το διοικητικό συμβούλιο υποχρεούται να ανακοινώνει στη γενική συνέλευση, εφόσον είναι τακτική, τα ποσά που, κατά την τελευταία διετία, καταβλήθηκαν σε κάθε μέλος του διοικητικού συμβουλίου ή τους διευθυντές της εταιρείας, καθώς και κάθε παροχή προς τα πρόσωπα αυτά από οποιαδήποτε αιτία ή σύμβαση της εταιρείας με αυτούς. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις το διοικητικό συμβούλιο μπορεί να αρνηθεί την παροχή των πληροφοριών για αποχρώντα ουσιώδη λόγο, ο οποίος αναγράφεται στα πρακτικά. Τέτοιος λόγος μπορεί να είναι, κατά τις περιστάσεις, η εκπροσώπηση των αιτούντων μετόχων στο διοικητικό συμβούλιο, σύμφωνα με τα άρθρα 79 ή 80. Στις περιπτώσεις της παρούσας παραγράφου το διοικητικό συμβούλιο μπορεί να απαντήσει ενιαία σε αιτήσεις μετόχων με το ίδιο περιεχόμενο.

7. Ύστερα από αίτηση μετόχων, που εκπροσωπούν το ένα δέκατο (1/10) του καταβεβλημένου κεφαλαίου η οποία υποβάλλεται στην εταιρεία μέσα στην προθεσμία της παραγράφου 6, το διοικητικό συμβούλιο υποχρεούται να παρέχει στη γενική συνέλευση πληροφορίες για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρείας. Το διοικητικό συμβούλιο μπορεί να αρνηθεί την παροχή των πληροφοριών για αποχρώντα ουσιώδη λόγο, ο οποίος αναγράφεται στα πρακτικά. Τέτοιος λόγος μπορεί να είναι, κατά τις περιστάσεις, η εκπροσώπηση των αιτούντων μετόχων στο διοικητικό συμβούλιο, σύμφωνα με τα άρθρα 79 ή 80, εφόσον τα αντίστοιχα μέλη του διοικητικού συμβουλίου έχουν λάβει τη σχετική πληροφόρηση κατά τρόπο επαρκή. [..]

Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, η μη χορήγηση οφειλόμενων πληροφοριών από το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας αποτελεί λόγο ακυρωσίας της απόφασης της γενικής συνέλευσης, όταν η απόφαση λήφθηκε χωρίς να παρασχεθούν οι οφειλόμενες πληροφορίες που ζητήθηκαν από τους μετόχους σύμφωνα με το άρθρο 141 του Ν. 4548/2018 και δη όταν αφορούν στα θέματα της ημερήσιας διάταξης της επίμαχης απόφασης και να είναι αντικειμενικά αναγκαίες για την εκτίμησή των θεμάτων αυτών. Στο πλαίσιο αυτό, η ακυρωσία περιορίζεται μόνο στα θέματα της ημερήσιας διάταξης για τα οποία δεν παρασχέθηκαν οι οφειλόμενες πληροφορίες.

Η διάταξη καλύπτει και τις τρεις περιπτώσεις κατά τις οποίες το διοικητικό συμβούλιο υποχρεούται, σύμφωνα με το Νόμο, σε παροχή πληροφοριών. Ειδικότερα, ακυρώσιμη θα είναι η απόφαση εάν το διοικητικό συμβούλιο δεν παρείχε τις απαιτούμενες πληροφορίες και ειδικότερα: α) τις πληροφορίες για τις εταιρικές υποθέσεις που αιτήθηκε με ατομική αίτηση του ο μέτοχος, στο μέτρο που αυτές ήταν χρήσιμες για την εκτίμηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης, εκτός και αν ήταν διαθέσιμες στο διαδικτυακό τόπο της εταιρείας, β) τις πληροφορίες που αιτήθηκαν με αίτηση τους μέτοχοι που εκπροσωπούν το 5% του μετοχικού κεφαλαίου σχετικά με τις αμοιβές και τις παροχές που έχει καταβάλει η εταιρεία προς τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και τους διευθυντές και γ) τις πληροφορίες που ζήτησαν μετά από αίτηση μέτοχοι που εκπροσωπούν το 10% του μετοχικού κεφαλαίου, σχετικά με την πορεία των εταιρικών υποθέσεων και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρείας.

Η δε καθιέρωσή του ως ατομικού δικαιώματος αποσκοπεί στο να είναι ο μέτοχος όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένος, στη βάση επαρκούς πληροφόρησης για συγκεκριμένα ζητήματα της εταιρείας, να λάβει αποφάσεις και να ασκήσει προσηκόντως το δικαίωμα ψήφου του. Στην ως άνω διάταξη γίνεται αναφορά γενικώς σε παροχή πληροφοριών στη ΓΣ, χωρίς κάποια περαιτέρω διευκρίνιση ή διάκριση σε συγκεκριμένο είδος ΓΣ, γεγονός που συνεπάγεται τη δυνατότητα άσκησης του δικαιώματος σε κάθε είδος συνέλευσης, τακτικής ή έκτακτης. σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν. 4548/2018, και προς τον σκοπό ορθότερης ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2007/36/ΕΚ σχετικά με την άσκηση ορισμένων δικαιωμάτων από μετόχους εισηγμένων εταιρειών (άρθρο 9 παρ.1), ο μέτοχος μπορεί πλέον να αιτηθεί συγκεκριμένες πληροφορίες για υποθέσεις της εταιρείας, στο μέτρο που αυτές είναι σχετικές με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης, και όχι κατ’ ανάγκη χρήσιμες. Με άλλα λόγια, η «σχετικότητα» αντικατέστησε την προϋπόθεση της «χρησιμότητας» των αιτούμενων πληροφοριών, διευρύνοντας με τον τρόπο αυτό και τις πληροφορίες που μπορούν να παρασχεθούν.

Βάσει, λοιπόν, της διατύπωσης της ανωτέρω διάταξης, κατ’ αρχάς το αίτημα του μετόχου θα πρέπει να σχετίζεται με συγκεκριμένες πληροφορίες για τα εταιρικά θέματα. Έχει ορθώς επισημανθεί στη βιβλιογραφία, ότι ο όρος «συγκεκριμένο» θα πρέπει να νοείται ότι καταλαμβάνει όχι μόνο την υποχρέωση του μετόχου να εξειδικεύει το αίτημά του στο βαθμό του εφικτού και αναλόγως με τη διατύπωση των θεμάτων ημερήσιας διάταξης, υποβάλλοντας αίτηση σαφή, ακριβή και ειδική, αλλά και την υποχρέωση του ΔΣ προς παροχή συγκριμένων, υπό την έννοια των αληθών και ακριβών, πληροφοριών σε απάντηση του αιτήματος του μετόχου (βλπ. Διπλωματική Φωτεινής Σταμπουλη «Το Δικαίωμα Πληροφόρησης των Μετόχων στην Ανώνυμη Εταιρεία (Ατομικό και Μειοψηφίας»).

Περίπτωση μη παροχής οφειλόμενων πληροφοριών συντρέχει, όχι μόνο όταν το διοικητικό συμβούλιο αρνείται να παρέχει τις ως άνω πληροφορίες, αλλά και όταν οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι ψευδείς, ανακριβείς ή ελλιπείς.

Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, η παράβαση που επιφέρει την ακυρωσία συνίσταται στην προσβολή του δικαιώματος πληροφόρησης και του δικαιώματος ψήφου του μετόχου.

Η παράβαση του δικαιώματος πληροφόρησης που απορρέει από το άρθρο 141 του Ν. 4548/2018 προϋποθέτει, καταρχήν, ότι το σχετικό αίτημα παροχής πληροφοριών είχε υποβληθεί νόμιμα και εμπρόθεσμα, ήτοι πέντε (5) ημέρες πριν την Γενική Συνέλευση και εφόσον ο αιτών μέτοχος συγκεντρώνει το ελάχιστο ποσοστό κεφαλαίου που απαιτείται για την άσκηση του δικαιώματος. Οι διατάξεις του άρθρου 141 του Ν. 4548/2018 αποτελούν διατάξεις αναγκαστικού δικαίου (ius cogens). Δεδομένου ότι η σημασία τους για τους μετόχους είναι μεγάλη, ο αναγκαστικός χαρακτήρας των σχετικών δικαιωμάτων λειτουργεί μόνο προς όφελος των μετόχων και εξ αυτού πρόκειται για ius cogens lato sensu δικαιώματα και όχι για ius cogens stricto sensu.

Άλλωστε, το δικαίωμα ενημέρωσης αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό από τα δικαιώματα μειοψηφίας, καθώς μέσω αυτού ο μέτοχος μπορεί να αποκτήσει τις αναγκαίες πληροφορίες, προκειμένου, κατόπιν, να σχηματίσει και να εκφράσει ορθά την βούλησή του ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης με το δικαίωμα ψήφου. Περαιτέρω, μέσω του δικαιώματος αυτού, η μειοψηφία, αλλά και κάθε μέτοχος, είναι σε θέση να ασκήσει ουσιαστικό έλεγχο στην διοίκηση της εταιρείας (η οποία θα διορίζεται από την πλειοψηφία) και να ασκήσει τυχόν περαιτέρω αξιώσεις του ιδίου ή της εταιρείας (π.χ. άσκηση δικαιώματος ελέγχου ή άσκηση εταιρικής αγωγής).

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Βλπ. Σχετικό 20 – Ερμηνεία κατ’ άρθρο του Ν. 4548/2018, Γεώργιος Σωτηρόπουλος και Σχετικό 21 – Τα Δικαιώματα της Μειοψηφίας στην Ανώνυμη Εταιρεία, Ερμηνεία κατ’ άρθρο, Αλέξανδρος Π. Σπυρίδωνος), η ρύθμιση του άρθρου 137 παρ. 1 και 2 του Ν. 4548/2018 περί ακυρωσίας των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης δεν εξαρτά ρητώς την επέλευση της συνέπειας της ακρωσίας από το αν η πλημμέλεια στη λήψη της απόφασης συνδέεται αιτιωδώς με τη λήψη της απόφασης.

Σύμφωνα με το Νόμο, το Διοικητικό Συμβούλιο δύναται να αρνηθεί πληροφορίες μόνο εφόσον υπάρχει αποχρών ουσιώδης λόγος, ο οποίος να αναγράφεται στα πρακτικά. Τέτοιος λόγος μπορεί να είναι, κατά τις περιστάσεις, η εκπροσώπηση των αιτούντων μετόχων στο διοικητικό συμβούλιο. Ωστόσο, το βάρος απόδειξης στο δικαστήριο το φέρει η εταιρεία διά των αρμοδίων οργάνων της τα οποία οφείλουν να αποδείξουν την ύπαρξη του αποχρώντος ουσιώδους λόγου που επικαλέστηκαν και τη βασιμότητα του εν λόγω ισχυρισμού.